تابلوفرش: هنری که تار و پود را به تصویر می‌کشد.

از نظر شما تابلوفرش چیست؟ چه کاربردی دارد؟ تابلوفرش محصولی است شناور در میان صنعت و هنر. اثر هنری‌ای که فراتر از کاربرد خود گام گذاشته است. هنری تکرارناشدنی در برابر میلیون‌ها آثار تزئینی. اثری که از ابتدای کارش تا به حال همواره در چشم است و اصیل. تابلوفرش را چه می‌بینید؟ فرشی که حالا تابلو شده است. تابلوفرش به دلیل زیبایی فوق‌العاده‌ی آن حالا به یک عنصر تزئینی تبدیل شده است.

فرش و تابلوفرش

به فرش و فرش‌بافی در ایران تنها به چشم یک شغل یا صنعت نگاه نمی‌شود. بلکه فرش در ایران یک هنر دانسته می‌شود که تنها هنرمندان معدودی به آن مشغول هستند. چراکه این هنر، هنری سخت و زمان‌بر است و نیازمند یک روحیه‌ی قوی برای انجام این کار است. علی‌الخصوص در زمینه‌ی فرش دستباف افراد کمی قادر به این هستند تا ساعت‌ها پشت دار قالی بنشینند و داستان‌های متعددی را بر دار قالی نقش بزنند. بافتن یک فرش یا یک تابلوفرش دستی ماه‌ها زمان می‌برد و کمتر کسی صبر و حوصله‌ی انجام این کار را دارد. تابلوفرش‌ها همان فرش‌های کوچکی هستند که درون یک قاب جای می‌گیرند و زینت‌بخش خانه‌های ما می‌شوند. کدام اثر را می‌توان مثال زد که پا از کاربرد خود فراتر گذاشته باشد و در زمینه‌ی دوم فعالیت خود نیز همچنان ممتاز شناخته شود. تابلو فرش مصداق بارز این عمل است. فرش‌های ایرانی به قدری زیبا و گیرا هستند که حالا در تمام جهان از آن‌ها به عنوان عنصری تزئینی استفاده می‌شود. تابلوفرش اثری است که امروزه چه در دکوراسیون‌های مدرن و چه در دکوراسیون‌های سنتی همواره جایی ثابت دارد و مطابق با سلیقه‌ی عام و خاص است.

 تابلوفرش چطور تولید می‌شود؟

تابلوفرش‌ها همچون فرش‌ها در دو نوع اصلی دستی و ماشینی تولید می‌شوند. چه تابلوفرش‌های دستی و چه تابلوفرش‌های ماشینی از گره زدن نخ‌های متعددی شکل می‌گیرند. در واقع با زدن گره‌های مختلف از نخ‌های متنوع نقش‌های گوناگونی همچون گل، گلدان، درخت و … شکل می‌گیرند. پس تابلوفرش کلا هنری است بر پایه‌ی تار و پود و گره.

جنس‌های تابلوفرش

جنس تابلوفرش‌ها بر حسب نخی و الیافی که از آن‌ها استفاده می‌کنند مشخص می‌شود. تابلوفرش‌های دستی اغلب از نخ‌های ابریشمی، نخ‌ پنبه، نخ پشم و تابلوفرش‌های ماشینی اغلب از نخ‌های پلی‌استر، اکریلیک و … بافته می‌شوند، که جنس این نخ‌ها در موارد زیادی اعم از جلوه و قیمت‌گذاری‌شان تاثیر به سزایی دارد. برای مثال تابلوفرشی از جنس ابریشم هم ظاهری براق‌تر و گیراتر دارد و هم طبعا قیمتی بالاتر.

تابلوفرش دستی مقاوم‌تر است یا تابلوفرش ماشینی؟

همان‌طور که جنس نخی که تابلوفرش از آن بافته می‌شود تاثیرگذار است، نوع تابلوفرش یعنی دستی یا ماشینی بودن آن نیز بر عوامل متعددی تاثیرگذار است. مثلا تابلوفرش‌های دستی از تابلوفرش‌های ماشینی مستحکم‌تر هستند و این موضوع را از چند حیث می‌توان بررسی کرد. اول این‌که در آغاز گفتیم تابلوفرش از گره‌های متعددی بافته می‌شود و هنر تار و پود است. تابلوفرش دستی نیز از گره‌هایی تشکیل می‌شود که توسط دست زده‌ شده‌اند. چون گره‌های تابلوفرش دستباف دستی است اغلب استقامت بیشتری نیز دارند و در نتیجه‌ی محکم بودن این گره‌ها تابلوفرشی محکم تولید می‌شود. مورد دوم این‌که گفتیم تابلوفرش‌های دستباف از نخ‌های طبیعی همچون نخ ابریشم، نخ پنبه و … بافته می‌شوند و به جهت طبیعی بودن نخ‌ها هم استحکام آن‌ها بیشتر است.

 انواع طرح تابلوفرش

طرح‌هایی که این گره‌ها تشکیل می‌دهند شاهکار و غیرقابل باور است. ریزترین بخش هر تابلوفرش تشکیل‌شده از صدها گره است و این اعجاب‌انگیز است. تابلوفرش‌ها طرح‌ها و رنگ‌های بسیاری دارند که در ادامه به چند نمونه از آن‌ها می‌پردازیم. به طور کلی، طرح‌های منظره، طرح پرتره، طرح فرانسوی، طرح اماکن مذهبی و طرح آیات و روایات طرح‌های محبوب تابلوفرش هستند.

از اولین طرح‌هایی که در تابلوفرش‌ها می‌بینیم طرح‌های منظره است. این گروه شامل تابلوفرش‌هایی با طرح گل‌های ریز و متعدد، طرح گلدانی پرگل، طرح ظرفی پر از میوه و … می‌شود که مطابق با سلیقه‌ی گروه بسیار بزرگی از مردم است.

طرح پرتره طرحی با محبوبیت‌ کمتر است. در این طرح اغلب تصویر چهره‌ی ائمه و علی‌الخصوص چهره‌ی امام حسین دیده می‌شود که بیشتر مورد استقبال حسینیه‌ها، مساجد و مکان‌های برگزاری مراسم‌های مذهبی است. البته ناگفته نماند که گروهی نیز تصویر عزیزان خود را سفارش می‌دهند تا بافته شود و برای تزئین و زنده نگه داشتن یاد و خاطر آن عزیز از آن استفاده می‌کنند.

طرح فرانسوی نیز از طرح‌های بسیار محبوب در تابلوفرش است که خود به دسته‌های گوناگونی تقسیم میشود و در آن‌ها می‌توانیم صحنه‌هایی از وقایع تاریخی، مناظر طبیعی، مهمانی‌های پرشور و … ببینیم که غالبا با اثر پذیری از طرح‌های کلاسیک فرانسوی بافته می‌شوند

طرح اماکن مذهبی نیز تا حدودی کاربردی شبیه به کاربرد تابلوفرش‌های پرتره‌ی مذهبی دارد. در این تابلوفرش‌ها تصاویر اماکن مقدس همچون مکه‌ی مکرمه، مدینه‌ی منوره، مشهد مقدس و زیارتگاه‌های گوناگون دیده می‌شود که غالبا در مساجد یا در خانه‌های شخصی استفاده می‌شود.

و اما طرح آیات و روایات. این طرح از محبوب‌ترین طرح‌های تابلوفرش به حساب می‌آید که غالبا در آن آیات و سوره‌هایی از قرآن نقش بسته می‌شود همچون چهار قول، وان یکاد، آیه الکرسی و … . این طرح به خصوص برای ما ایرانیان مسلمان که همواره سعی بر زنده نگه داشتن ذکر و یاد پروردگار هستیم طرحی بسیار آشنا و رایج است. کمتر ایرانی مسلمانی است که تابلوفرشی با این طرح در خانه‌اش نداشته باشد.

 در پایان

تمامی تابلوفرش‌هایی که در بالا از آن‌ صحبت کردیم، بر پایه‌ی تار و پودی هستند که با مهربانی به یکدیگر گره خورده‌اند و نقشی ماندگار در ذهن ما ایجاد کرده‌اند. تابلوفرش اثری هنری و دوست‌داشتنی است که همواره با هنر مدرن پیش رفته است و با مد روز همراه شده است. عنصری است همیشگی مطابق با سلیقه‌ی عام و خاص. امیدواریم تا توانسته باشیم در این مقاله به خوبی به زوایای متعدد و گوناگون تابلوفرش پرداخته باشیم.